Umorzenie udziałów w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością – czy warto wprowadzić w umowie spółki taką możliwość? Umorzenie dobrowolne [część I]

Umarzanie udziałów w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością polega na likwidacji udziałów posiadanych przez jednego lub większą ilość wspólników wskutek czego udziały te przestają istnieć. Rozwiązanie to jest często stosowane jako sposób na obniżenie kapitału zakładowego, wypłatę ze spółki środków albo na „wyjście” wspólnika ze spółki.

Na wstępie należy zauważyć, że wyróżniamy trzy rodzaje umorzenia udziałów:

1. umorzenie dobrowolne – udział jest umarzany za zgodą wspólnika, którego dotyczy, na podstawie uchwały wspólników,
2. umorzenie przymusowe – udział jest umarzany bez zgody wspólnika w przypadkach określonych w umowie spółki, na podstawie uchwały wspólników, 
3. umorzenie automatyczne – udział jest umarzany bez zgody wspólnika w razie wystąpienia konkretnego zdarzenia, opisanego w umowie spółki, bez uchwały wspólników.

Aby umorzenie udziałów w spółce było możliwe, spółka musi być wpisana do KRS oraz umowa spółki musi przewidywać możliwość umorzenia udziałów (należy wprowadzić do umowy spółki odpowiednie postanowienia w tym zakresie).

Umorzenie dobrowolne następuje poprzez nabycie udziałów wspólnika przez spółkę, która zawiera ze wspólnikiem umowę o nabycie takich udziałów. Zawarcie takiej umowy musi być poprzedzone podjęciem uchwały przez zgromadzenie wspólników o nabyciu przez spółkę udziałów w celu ich umorzenia oraz oświadczeniem wspólnika o wyrażeniu zgody na umorzenie jego udziałów.

Umorzenie udziału wymaga uchwały zgromadzenia wspólników, która powinna określać w szczególności podstawę prawną umorzenia i wysokość wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi za umorzony udział, choć umorzenie dobrowolne może za zgodą wspólnika nastąpić również bez wynagrodzenia.

Z jednej strony dochodzi zatem do odpłatnego (względnie nieodpłatnego) rozporządzenia przez wspólnika prawami udziałowymi na rzecz spółki i nabycia tych praw przez spółkę w celu umorzenia, z drugiej zaś aby umorzenie doszło do skutku konieczne jest podjęcie uchwały przez zgromadzenie wspólników o umorzeniu nabytych od wspólnika praw. Tak więc w ramach umorzenia dobrowolnego nie można utożsamiać nabycia praw udziałowych przez spółkę w celu umorzenia z samym umorzeniem przez nią tych praw, bowiem decyzję w kwestii umorzenia podejmuje zgromadzenie wspólników poprzez podjęcie uchwały zawierającej określone wyżej elementy.

Umorzenie udziałów może nastąpić poprzez obniżenie kapitału zakładowego bądź z „czystego zysku” (tj. w praktyce ze środków zgromadzonych przez spółkę na kapitale zapasowym lub innych, które pochodzą z zysku wypracowanego przez spółkę).

Przepisy kodeksu spółek handlowych nie stanowią o kwestii wysokości wynagrodzenia za dobrowolnie umorzone udziały, pozostawiając ją uregulowaniu w umowie spółki. Jeżeli kwestia ta nie zostanie unormowana w umowie spółki, decyzja co do wysokości wynagrodzenia czy terminu jego zapłaty będzie należeć do spółki i wspólnika, którzy muszą dokonać zgodnych ustaleń w tym przedmiocie.

Nie można oczywiście stawiać znaku równości między wysokością wynagrodzenia wypłacanego wspólnikowi za umorzone udziały a wartością nominalną umarzanych udziałów, o którą obniża się kapitał zakładowy (jeżeli ma ono miejsce) lub która odpowiada wartości aktywów uwolnionych w następstwie obniżenia kapitału zakładowego. Czym innym jest bowiem wynagrodzenie należne wspólnikowi za umorzone prawa udziałowe, a czym innym odzwierciedlenie umorzenia udziałów w księgach spółki. Może być zatem tak, że wysokość wynagrodzenia należnego za umorzone udziały będzie wyższa od ich wartości nominalnej albo też, że będzie niższa. Często wysokość wynagrodzenia ustala się biorąc pod uwagę tzw. wartość bilansową udziałów lub ich wartość rynkową, która w znacznej większości przypadków nie odpowiada wartości nominalnej udziałów.

W przypadku umorzenia dobrowolnego wynagrodzenie wspólnika za umorzone udziały należne mu jest w chwili określonej w umowie zbycia tych udziałów spółce. Strony mogą się umówić, że wynagrodzenie takie będzie płacone wspólnikowi w ratach.

Czy wprowadzenie do umowy spółki postanowień dotyczących dobrowolnego umorzenia udziałów jest korzystne dla spółki i wspólników?

Wprowadzenie tego typu postanowień może ułatwić w praktyce wiele rzeczy. Przykładowo w sytuacji, kiedy wspólnik jest zdecydowany na „wyjście” ze spółki, ale nie ma chętnego na nabycie jego udziałów, może ustalić ze spółką, że udziały te zostaną nabyte przez spółkę w celu ich umorzenia (warto w tym miejscu wskazać, że co do zasady spółka z o.o. nie może nabywać udziałów własnych). Podobnie w sytuacji, kiedy wspólnik chce sprzedać swoje udziały w spółce, ale pozostali wspólnicy nie chcą przyjąć nowego wspólnika do spółki, a zarazem sami nie mają środków na nabycie udziałów od wspólnika. W takim wypadku (przy odpowiednim skonstruowaniu postanowień umowy spółki) udziały wspólnika może nabyć spółka w celu umorzenia, w związku z czym wspólnik planujący zbycie udziałów nie będzie musiał ich zbywać „na zewnątrz”, ani też nie muszą ich nabywać pozostali wspólnicy.

Umorzenie udziałów może być również korzystne w przypadku zaistnienia potrzeby wspólnika wypłaty ze spółki części zainwestowanego w spółkę kapitału. W takim przypadku można dokonać umorzenia części udziałów wspólnika w spółce wypłacając mu za te udziały wynagrodzenie ustalone przez strony (spółkę i wspólnika).

#spółka z o.o. #umorzenie udziałów w spółce z o.o. #umorzenie dobrowolne