Uproszczone łączenie spółek będzie neutralne?
Restrukturyzacje spółek, w tym proces ich łączenia, w większości przypadków pozostają neutralne podatkowo. Obowiązek podatkowy powstaje jednak w sytuacji, gdy wartość rynkowa aktywów przejmowanej spółki przekracza wartość nominalną udziałów lub akcji wydanych dotychczasowym akcjonariuszom czy wspólnikom w zamian za wniesiony kapitał. W takim przypadku, zgodnie z przepisami art. 12 ust. 1 pkt 8d ustawy o CIT, różnica między tymi wartościami uznawana jest za przychód podlegający opodatkowaniu.
Od 2023 roku funkcjonuje instytucja uproszczonego połączenia spółek. Nowelizacja umożliwiła kapitałowym spółkom handlowym łączenie się bez konieczności emisji nowych udziałów lub akcji na rzecz wspólników spółki przejmowanej. Rozwiązanie to jest szczególnie korzystne dla podmiotów powiązanych kapitałowo, takich jak spółki-siostry lub spółki o zbliżonej strukturze właścicielskiej, gdyż eliminuje formalne i finansowe bariery procesu.
Wątpliwości interpretacyjne budzi obecnie stosowanie art. 12 ust. 1 pkt 8d ustawy o CIT do uproszczonych połączeń. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w licznych stanowiskach podkreślał, że przepis ten ma zastosowanie nawet w przypadku łączenia spółek-córek. Jednak sądy administracyjne, w tym Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 3 października 2024 r. (sygn. akt III SA/Wa 1425/24), wyraźnie wskazały, że istotą opodatkowania jest tu powstanie przychodu w postaci nadwyżki wartości rynkowej nad wkładem udziałowym. W uproszczonym połączeniu, gdzie nie dochodzi do zmiany proporcji własności ani emisji nowych instrumentów finansowych, taka nadwyżka de facto nie powstaje. Sąd uznał zatem, że przepis nie znajduje zastosowania, gdy struktura udziałowa pozostaje identyczna przed i po połączeniu, co jest charakterystyczne dla podmiotów kontrolowanych przez jednego właściciela.
Mimo to, rozbieżność stanowisk między organami podatkowymi a sądami rodzi niepewność prawną. Ostateczne rozstrzygnięcie wymaga zaangażowania Naczelnego Sądu Administracyjnego. Do czasu ujednolicenia wykładni, podatnicy powinni zachować ostrożność – nawet przy korzystaniu z uproszczonych procedur, warto przygotować się na ewentualne spory z organami podatkowymi. Jednocześnie aktualne orzecznictwo daje szanse na zachowanie korzystnej dla podatników wykładni. Podzielone stanowisko organów podatkowych WSA oznaczają jednak, że podatnikom pozostaje jeszcze poczekać na stanowisko NSA.
