Wypłata dywidendy do zagranicznego holdingu - analiza WHT
Dywidenda jest jednym z tytułów opodatkowanych podatkiem u źródła. Jej wypłata wiąże się jednak z (czasem tylko teoretyczną) możliwością zastosowania preferencji wynikających z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub zwolnienia przewidzianego w art. 22 ust. 4 ustawy o CIT. Należy pamiętać, że skorzystanie z tych preferencji uzależnione jest od spełnienia przez odbiorcę i wypłacającego określonych warunków. Warunki te dotyczą m.in. statusu odbiorcy dywidendy, opodatkowania w państwie rezydencji czy liczby i czasu posiadania udziałów.
Jednym z przypadków, które przysparzają polskim spółkom wypłacającym dywidendy za granicę wielu trudności, jest kwestia możliwości zastosowania zwolnienia „ustawowego” przy wypłatach do zagranicznych podmiotów holdingowych.
Spis treści
Holding, a warunki do zwolnienia. 1
Przesłanka właściciela rzeczywistego. 2
Mała klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania. 4
Holding, a warunki do zwolnienia
Spółka holdingowa to podmiot, którego głównym celem jest posiadanie i zarządzanie udziałami (akcjami) innych spółek w celu sprawowania nad nimi kontroli. Zazwyczaj nie prowadzi działalności operacyjnej, pełniąc funkcję właściciela, inwestora lub nadzorcy.
W międzynarodowych grupach kapitałowych tworzenie holdingów jest standardową praktyką, służącą centralizacji kontroli nad aktywami, efektywnemu zarządzaniu przepływem zysków oraz ograniczaniu ryzyka poprzez izolację konkretnych spółek lub segmentów działalności.
Warunki, jakie musi spełnić polska spółka oraz zagraniczny holding, aby możliwe było skorzystanie ze zwolnienia, zostały wskazane w art. 22 ust. 4 i kolejnych ustawy o CIT. W szczególności:
- wypłacającym dywidendę jest spółka mająca siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
- uzyskującym dochody (przychody) z dywidend jest spółka podlegająca w Rzeczypospolitej Polskiej lub w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, opodatkowaniu podatkiem dochodowym od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania,
- spółka, o której mowa w pkt 2, posiada bezpośrednio nie mniej niż 10% udziałów (akcji) w kapitale spółki, o której mowa w pkt 1,
- spółka, o której mowa w pkt 2, nie korzysta ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym od całości swoich dochodów, bez względu na źródło ich osiągania.
Dodatkowo, spółka odbierająca dywidendę musi posiadać udziały w spółce wypłacającej nieprzerwanie przez minimum dwa lata.
Przesłanka właściciela rzeczywistego
Pierwszym z praktycznych problemów pojawiających się przy chęci zastosowania zwolnienia dywidendy wypłacanej na rzecz zagranicznego holdingu jest kwestia uznania go za właściciela rzeczywistego. Z uwagi na charakter działalności, jaką wykonuje holding, organy podatkowe oraz sądy administracyjne często odmawiają przyznania mu tego statusu. Odrębnym problemem pozostaje kwestia, czy w przypadku dywidend, status właściciela rzeczywistego w ogóle podlega badaniu, jednak na potrzeby niniejszego artykułu racja zostanie przyznana tej części orzeczeń, która stanowi, że jest to warunek niezbędny do skorzystania ze zwolnienia.
Przykładem odmowy uznania holdingu za właściciela rzeczywistego mogą być wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 7 czerwca 2024 r., sygn. I SA/Lu 65/24 oraz z dnia 26 czerwca 2024 r., sygn. I SA/Lu 209/24. Sąd zwrócił uwagę na następujące fakty: brak zatrudnienia pracowników, stanowisko prezesa zarządu obsadzone przez osobę oddelegowaną i opłacaną przez inny podmiot z grupy, równocześnie reprezentującą także inne spółki z grupy, prowadzenie działalności w miejscu, w którym siedziby wskazują również inne spółki, otrzymywane od podmiotów zależnych środki z tytułu dywidend (które są podstawą przychodów tego podmiotu) - niezależnie od ujemnego wyniku finansowego - w znacznej części transferowane do wspólnika. Dodatkowo, sądy wskazywały na faktycznie niewielki podatek zapłacony w państwie rezydencji.
Powyższy zbiór stanowi, de facto podstawę do ustalenia przez organy podatkowe spełnienia jednej z przesłanek statusu właściciela rzeczywistego – prowadzenia rzeczywistej działalności gospodarczej przez odbiorcę dywidendy, przede wszystkim w ramach postępowania o wydanie opinii o stosowaniu preferencji, bądź zwrotu WHT wpłaconego w ramach mechanizmu Pay&Refund.
Inną przesłanką, którą musi spełnić właściciel rzeczywisty należności jest otrzymywanie należności dla własnej korzyści, w tym samodzielnie decydowanie o jej przeznaczeniu i ponoszenie ryzyka ekonomicznego związanego z utratą tej należności. Odbiorca nie może zatem pełnić roli pośrednika, czy też innego rodzaju przekaziciela dywidendy.
Sądy administracyjne oraz organy podatkowe zwracają szczególną uwagę na fakt przekazywania należności, co w kontekście spółek holdingowych, w praktyce wyklucza je z grona właścicieli rzeczywistych. Przykładowo, w wyroku WSA w Lublinie z dnia 11 grudnia 2024 r., sygn. I SA/Lu 504/24 sąd powołał się na fakt, że odbiorca dywidendy niemal w całości dystrybuuje dochód (z pominięciem kwot przeznaczonych na koszty) do swojego wspólnika (podatnik otrzymał dywidendę w kwocie 2.257.691 euro, zaś przekazał do swojej spółki nadrzędnej 2.250.000 euro). W efekcie, spółka ta przekazuje należności dalej - do spółki brytyjskiej.
Powyższa okoliczność świadczyła, zdaniem WSA w Lublinie, że holding nie jest też faktycznym dysponentem otrzymywanych od płatnika należności, a jedynie pośrednikiem. Analogiczny problem może występować w większości podobnie działających podmiotów.
Warunek efektywnego opodatkowania został wyrażony w art. 22 ust. 4 pkt 4 ustawy o CIT. Zgodnie z powołanym przepisem, odbiorca dywidendy nie korzysta ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym od całości swoich dochodów, bez względu na źródło ich osiągania.
Sądy niejednokrotnie powoływały się na brak efektywnego opodatkowania w odniesieniu do spółek holdingowych. Wynikało to z faktu, że dywidendy (np. w Holandii) są zwolnione z podatku dochodowego. Jednocześnie podmioty holdingowe najczęściej nie wykazywały dochodów z innych źródeł (lub wykazywały je na minimalnym poziomie), które mogłyby stanowić podstawę opodatkowania.
Przykładowo, w wyroku WSA w Lublinie z dnia 17 lipca 2024 r., sygn. I SA/Lu 210/24, Sąd odniósł się do analogicznej sytuacji w następujący sposób: „(…) Spółka nie podlega efektywnemu opodatkowaniu CIT na terenie Królestwa Niderlandów, gdyż osiągane straty ze zwykłej działalności oraz zwolnienie dywidend z opodatkowania sprawiają, że nie płaci ona tego podatku w kraju rezydencji. Dowodzą tego dane wynikające ze sprawozdań finansowych. Potwierdzają one bowiem, że w latach 2020-2021 Podatnik nie wykazał obciążenia podatkowego, a ujawnione kwoty stanowią zwrot podatku lub są wynikiem rozliczenia podatku odroczonego. Z kolei w latach 2018, 2019 i 2022 Spółka zapłaciła podatek na bardzo niskim poziomie zważywszy na wszystkie wykazane dochody.”
Podobnie orzekały WSA w Lublinie w wyrokach z dnia 7 sierpnia 2024 r., sygn. I SA/Lu 242/24, z dnia 10 lipca 2024 r., sygn. I SA/Lu 190/24 i sygn. I SA/Lu 189/24.
Powyższe wyroki są ważne z perspektywy uwydatnienia trudności, jakie spółki holdingowe mogą napotkać przy chęci skorzystania ze zwolnienia. Należy jednak zaznaczyć, że warunek efektywnego opodatkowania był przedmiotem Interpretacji ogólnej Ministra Finansów nr DD9.8202.1.2024, wydanej w listopadzie 2024 r.
Zdaniem MF, efektywne opodatkowanie należy rozumieć przez pryzmat wyroku TSUE z dnia 08.03.2017 r. o sygn. akt C‑448/15, w którym Trybunał stwierdził, że korzystanie przez przedsiębiorstwo zbiorowego inwestowania z zerowej stawki podatku dochodowego (przy spełnieniu określonych warunków), jest równoznaczne ze zwolnieniem podmiotowym.
W związku z powyższym, przyjąć należy, że nie narusza warunku „niekorzystania ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym od całości swoich dochodów, bez względu na źródło ich osiągania”, fakt iż odbiorca dywidendy z innego państwa członkowskiego UE lub EOG korzysta ze zwolnienia podatkowego o charakterze przedmiotowym w stosunku do otrzymywanej dywidendy na podstawie przepisów podatkowych będących implementacją do ustawodawstwa krajowego postanowień Dyrektywy PS.
W teorii zatem, holding który korzysta ze zwolnienia przedmiotowego w odniesieniu do otrzymywanych dywidend, powinien spełnić przesłankę z art. 22 ust. 4 pkt 4 ustawy o CIT. W praktyce jednak, mogą pojawić się wątpliwości, jak należy traktować spółkę holdingową, która efektywnie nie ponosi ciężaru podatku dochodowego.
Mała klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania
W niektórych sprawach, sądy administracyjne doszukują się nawet wystąpienia przesłanek, o których mowa w art. 22c ustawy o CIT. W artykule tym sformułowana została tzw. mała klauzula antyabuzywna. Formułuje ona zasadę, iż przepisów m.in. o zwolnieniu dywidendy, nie stosuje się, jeżeli skorzystanie ze zwolnienia było:
- sprzeczne w danych okolicznościach z przedmiotem lub celem tych przepisów;
- głównym lub jednym z głównych celów dokonania transakcji lub innej czynności albo wielu transakcji lub innych czynności, a sposób działania był sztuczny.
Powyższa klauzula była również przedmiotem wyroków sądów administracyjnych. Przykładowo, w wyroku WSA w Lublinie z dnia 11 grudnia 2024 r., sygn. I SA/Lu 504/24 sąd stwierdził, że sposób działania spółki uznać należy za sztuczny, w rozumieniu art. 22c ustawy o CIT, z uwagi na następujące okoliczności:
„Fakt finansowania skarżącej ze środków przekazanych przez spółkę dominującą i brak odpowiedniego substratu majątkowo - osobowego wskazuje, że skorzystanie ze zwolnienia było głównym celem jej wprowadzenia grupy K. Fakt ten potwierdza również to, że skarżąca nie prowadzi rzeczywistej działalności gospodarczej, a utworzenie jej nie miało uzasadnienia ekonomicznego. Na sztuczność struktury, w jakiej funkcjonuje skarżąca wskazują także szczegółowo opisane w decyzji powiązania osobowe pomiędzy spółkami w grupie. Skarżąca nie wyjaśniła też w sposób przekonujący uzasadnienia do tworzenia spółki zarządzającej aktywami w postaci udziałów w spółkach polskich na terenie Holandii i na czym - poza czytelną optymalizacją podatkową - miałaby polegać korzyść z takiego rozwiązania.”
Spółki holdingowe są powszechnie wykorzystywane w ramach struktur międzynarodowych grup kapitałowych ze względu na szereg korzyści i możliwości wynikających z ustanowienia tych podmiotów. Głównym zadaniem tych podmiotów jest wykonywanie praw udziałowych, co wiąże się z otrzymywaniem dywidend. Możliwość skorzystania ze zwolnienia, o którym mowa w art. 22 ust. 4 ustawy o CIT, w powyższej sytuacji obarczona jest dużym ryzykiem. Organy podatkowe, wespół z sądami administracyjnymi konsekwentnie odmawiają spółkom holdingowym prawa do zwolnienia, z uwagi na brak spełnienia przesłanek. O ile zgodzić się można w niektórych skrajnych przypadkach, że podmioty faktycznie pełniły rolę tzw. „spółki wydmuszki”, której jedyny celem było uzyskanie zwolnienia, w sposób sztuczny, o tyle prezentowane powyżej, niezwykle restrykcyjne podejście, skutecznie uniemożliwia uzyskanie tego zwolnienia wielu grupom działającym w dobrej wierze.
