Z czym wiąże się zatrudnienie pracownika „na czarno” na gruncie przepisów ustawy o CIT

1 stycznia 2022 r. wraz z  wprowadzeniem tzw. Polskiego Ładu, pojawiło się kilka przepisów odnoszących się do podejmowania zatrudnienia „na czarno” oraz ukrywania części  wynagrodzenia. Co zatem należy rozumieć przez  nielegalne zatrudnienie? Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy wyjaśnia to  pojęcie w art. 2 ust. 1 pkt 13.  Zgodnie z nim nielegalne zatrudnienie lub nielegalna praca zarobkowa oznacza:

• a)      zatrudnienie przez pracodawcę osoby bez potwierdzenia na piśmie w wymaganym terminie rodzaju zawartej umowy i jej warunków,

• b)     niezgłoszenie osoby zatrudnionej lub wykonującej inną pracę zarobkową do ubezpieczenia społecznego,

• c)      podjęcie przez bezrobotnego zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności bez powiadomienia o tym właściwego powiatowego urzędu pracy

Powyższą definicję należy stosować także nie potrzeby podatków dochodowych.

Co oznacza brak zgłoszenia pracownika właściwym organom państwowym?

Niezgłoszenie pracownika będzie wiązało się z negatywnymi konsekwencjami, jednak jedynie dla pracodawcy.

Po stronie nielegalnie zatrudnionego pracownika nie wystąpią negatywne konsekwencje. Wynagrodzenie wypłacone „pod stołem” jest bowiem zwolnione z opodatkowania PIT, w części, w jakiej pracodawca nie ujawnił go odpowiednim organom – stanowi o tym art. 21 ust. 1 pkt 151 ustawy o PIT.

I sankcja – obowiązek rozpoznania przychodu po stronie pracodawcy

Przychodem jest wartość pracy osoby zatrudnionej nielegalnie ustalona za każdy miesiąc, w którym zostało stwierdzone nielegalne zatrudnienie w wysokości równowartości minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w danym miesiącu, przy czym przychód powstaje na dzień stwierdzenia nielegalnego zatrudnienia. Przychód, o którym mowa powyżej, ustala się także w przypadku, gdy wynagrodzenie z tytułu nielegalnego zatrudnienia zostało faktycznie wypłacone osobie nielegalnie zatrudnionej.  Tak stanowią przepisy art. 12 ust. 1 pkt 13 i ust. 3n ustawy o CIT.

Koszty

Wynagrodzenie pracownika z tytułu nielegalnego zatrudnienia nie będzie możliwe do zakwalifikowania jako koszt podatkowy. Stanowi o tym art. 16 ust. 1 pkt 57c ustawy o CIT - nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wypłaconych, dokonanych lub postawionych do dyspozycji wypłat, świadczeń oraz innych należności z tytułu nielegalnego zatrudnienia oraz wypłaconego pracownikowi wynagrodzenia w części, w jakiej pracodawca nie ujawnił ich właściwym organom państwowym.

Ponadto, dla pewności, ustawodawca zastrzegł, że również nie uważa się za koszty uzyskania przychodów opłaconych do ZUS składek, które pracodawca powinien pokryć z własnej kieszeni, w przypadku stwierdzenia nielegalnego zatrudnienia – o czym poniżej.

Składka zdrowotna

W przypadku składki zdrowotnej, sytuacja wygląda analogicznie jak w przypadku składek do ZUS- również pracodawca ma obowiązek opłacenia jej z własnej środków. Stanowi o tym art. 86 ust. 1 pkt 15a ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Zgodnie z nim, składki na ubezpieczenie zdrowotne osób otrzymujących wynagrodzenie „na czarno”, od części wynagrodzenia, które podlega zwolnieniu od podatku dochodowego, opłaca pracodawca.

Nie jest ważne zatem, czy pracodawca wypłaca całość wynagrodzenia, czy tylko dodatkową część „w kopercie”, jeżeli odpowiednie organy stwierdzą nielegalne zatrudnienie, pracodawca poniesie ciężar ekonomiczny składki zdrowotnej.

Podsumowanie

Co zatem ryzykuje pracodawca, decydując się na nielegalne zatrudnienie, bądź wypłacanie części wynagrodzenia „potajemnie”? Konsekwencje są następujące:

• ·        dodatkowy przychód pracodawcy w postaci wartości pracy osoby zatrudnionej nielegalnie ustalonej za każdy miesiąc w wysokości równowartości minimalnego wynagrodzenia za pracę;

• ·        przychód w postaci wartości wynagrodzenia wypłaconego „pod stołem”;

• ·        poniesienie ciężaru ekonomicznego składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe;

• ·        poniesienie ciężaru ekonomicznego składki zdrowotnej;

• ·        brak możliwości zaliczenia powyższego wynagrodzenia i składek do kosztów uzyskania przychodów;

Jednocześnie, zgodnie z uzasadnieniem projektu Polskiego Ładu: „(…) To nie pracownik ponosić będzie podatkowe konsekwencje zatrudnienia albo płacenia części wynagrodzenia. Odpowiedzialność została przeniesiona na pracodawcę.”

W konsekwencji, ryzyko podatkowe występuje jedynie po stronie pracodawcy.