Zasady prowadzenia kontroli: dwuinstancyjność postępowania
Kontrola podatkowa jak i postępowanie podatkowe powinny odbywać się zgodnie z ogólnymi regułami postępowania. Jedną z takich naczelnych reguł jest tzw. zasada dwuinstancyjności.
Spis treści:
- Zasada dwuinstancyjności i jej odwzorowanie
- Naruszenie zasady dwuinstancyjności postępowania
- Wyjątki od zasady dwuinstancyjności
Zgodnie z tą regułą postępowanie podatkowe jest dwuinstancyjne.
Oznacza to, że podmiot kontrolowany ma prawo do dwukrotnego rozpatrzenia swojej sprawy, jeśli wynik (rozstrzygnięcie) organu I instancji będzie dla strony niezadowalające. Zasada ta więc wiąże się z uprawnieniami strony do złożenia zażalenia (na postanowienia, które nie kończą sprawy co do istoty), czy też odpowiednich odwołań od decyzji lub zastrzeżeń do protokołu kontroli.
W efekcie zatem, omawiana zasada wiąże się z obowiązkiem organów podatkowych do 2-krotnego merytorycznego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy podatkowej, w tym 2krotnego ustalenia stanu faktycznego i wykładni przepisów prawa. Zobowiązanie to nie ogranicza się zatem do autokontroli wydanego rozstrzygnięcia, czy też ograniczenia do kontroli ustaleń zawartych w zaskarżonym rozstrzygnięciu, ale wymaga rozpoznania sprawy w pełnym zakresie i ponownego jej załatwienia.
Istotnym przejawem zasady dwuinstancyjności, z jakim niejednokrotnie możemy mieć do czynienia jest w szczególności zakaz rozstrzygania sprawy co do meritum sprawy, jeżeli wymaga to uprzedniego przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości lub w znacznej części. W efekcie bowiem, gdyby bez kompletnego materiału dowodowego wydano rozstrzygnięcie co do istoty sprawy, strona zostałaby pozbawiona gwarancji prawa do dwukrotnego rozpatrzenia tej samej sprawy, sprawy w której należycie zebrano i oceniono cały materiał dowodowy.
Stąd istotną rolę pełnią sytuacje, gdy organ odwoławczy uchyla decyzję i przekazuje sprawę do ponownego rozpatrzenia, po to właśnie, aby strona miała zapewnione gwarancje procesowe na etapie dwóch instancji.
Dodatkowo, organy odwoławcze nie mogą się ograniczać do kontroli zarzutów podniesionych przez Stronę. Są bowiem zobowiązane aby ponownie merytorycznie rozpatrzyć sprawę we wszystkich jej aspektach, w tym do podjęcia działań mających na celu pełne wyjaśnienie sprawy. Stąd też możliwość uzupełniania materiału dowodowego, czy też przeprowadzenia rozprawy.
Należy jednak zastrzec, że jeśli organ odwoławczy będzie w swoim rozstrzygnięciu powoływał się na okoliczności i ustalenia, które nie miały oparcia w ujawnionych dowodach przed I instancją, działanie takie wykracza już poza zakres uprawnień II instancji i omawianej tu zasady.
Od zasady dwuinstancyjności istnieją jednak pewne wyjątki. Przykładowo w przypadku wydania decyzji w I instancji przez Szefa KAS, dyrektora izby administracji skarbowej (DIAS), dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej (DKIS) lub przez samorządowe kolegium odwoławcze (SKO) odwołanie od decyzji rozpatruje ten sam organ podatkowy, stosując odpowiednio przepisy o postępowaniu odwoławczym.
