Zasady prowadzenia kontroli: zasada jawności postępowania
Kontrola podatkowa jak i postępowanie podatkowe powinny odbywać się zgodnie z ogólnymi regułami postępowania. Jedną z takich naczelnych reguł jest tzw. zasada jawności postępowania.
Spis treści:
Zgodnie z tą regułą postępowanie podatkowe jest jawne wyłącznie dla stron.
Oznacza to, że organy podatkowe nie mają prawa udzielania jakichkolwiek informacji o okolicznościach faktycznych bądź prawnych toczącej się sprawy komukolwiek poza stronami prowadzonego postępowania lub kontroli (z zastrzeżeniem możliwości udzielania informacji przedstawicielom bądź pełnomocnikom stron).
Stąd też, w szczególności na początkowym etapie sprawy lub przy nowym pełnomocniku, organu szczegółowo weryfikują fakt i zakres umocowania do działania w danej sprawie. Często zdarza się, że informacje (nawet te najprostsze, np. dotyczące potwierdzenia daty przeprowadzenia czynności dowodowych) nie będą udzielane mailowo lub telefonicznie, ponieważ organ nie ma pewności co do osoby rozmówcy.
Odzwierciedleniem omawianej zasady jawności jest m.in. prawo strony do wglądu w akta sprawy, sporządzania z nich notatek, odpisów oraz sporządzania kopii przy wykorzystaniu własnych przenośnych urządzeń. W tym prawo do żądania przez stronę wydania jej kopii akt sprawy lub uwierzytelnionych odpisów akt sprawy albo uwierzytelnienia kopii akt sprawy.
Ordynacja zawiera jednak zastrzeżenie, że powyższe uprawnienie nie dotyczy znajdujących się w aktach sprawy dokumentów zawierających informacje niejawne, a także do innych dokumentów, które organ podatkowy wyłączy z akt sprawy ze względu na interes publiczny.
Tu właśnie przechodzimy więc do odstępstwa od zasady jawności i często otrzymywanych przez podatników postanowień z jednej strony o włączenia danego dokumentu w poczet materiału dowodowego, a drugiej strony o wyłączeniu jawności tego dokumentu.
Zaznaczenia jednak wymaga, że wyłączenie jawności tego dokumentu wcale nie oznacza, że strona nie będzie miała prawa się z nim zapoznać. W szczególności, jeśli dotyczy to decyzji wydawanych w innych sprawach przez inne organy podatkowe, które mogą mieć wpływ na wynik bieżącej sprawy (np. decyzji wydanych w odniesieniu do kontrahentów podatnika). Zwyczajowo zapoznamy się więc z ich treścią jedynie w części podlegającej ujawnieniu, np. co do istoty dokonanych ustaleń, ale z wyłączeniem dalszych wrażliwych danych np. personalnych, czy finansowych dotyczących innego podatnika. Dopuszczalne jest bowiem pozbawienie strony dostępu jedynie do tej części akt (dokumentu), która zawiera dane uzasadniające ich wyłączenie z akt sprawy, jednak z brakiem wyłączenia tej części (np. przez jego anonimizację), która jest niezbędna do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy.
Wyłączone dokumenty (w całości) powinny być przechowywane odrębnie od akt sprawy, które są dostępne stronie. Tym samym dla danej sprawy mogą być prowadzone dwie „teczki” jawna i niejawna.
Teczka niejawna zwyczajowo będzie dotyczyła dokumentów wyłączonych, w tym w szczególności dokumentów objętych tajemnicą skarbową. Przez pojęcie tajemnicy skarbowej należy rozumieć indywidualne dane zawarte w deklaracji oraz innych dokumentach składanych przez podatników, płatników lub inkasentów. Warto zatem zwrócić uwagę, że w toku sprawy nie możemy skutecznie „zasłaniać się” brakiem dokładnego wyjaśnienia pewnych okoliczności lub przedstawienia pewnych dokumentów (np. umów) np. z uwagi na tajemnicę handlową. Dokumenty takie są bowiem wyłączone z jawności jako odzwierciedlające tajemnice skarbową.
