Zawieranie umów z członkami zarządu w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością cz. 1. – zawieranie umów w spółkach, w których jedyny wspólnik nie jest zarazem jedynym członkiem zarządu (art. 210 § 1 KSH)
Zagadnienie zawierania umów z członkami zarządu w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością wydaje się być kwestią mało skomplikowaną, z uwagi na uregulowanie w Kodeksie Spółek Handlowych (dalej: „KSH”) wprost zasad zawierania takich umów w art. 210 KSH. Jednak w praktyce zagadnienie to wciąż wzbudza wątpliwości, w szczególności w sytuacji, kiedy brak jest w spółce rady nadzorczej lub jeżeli jedyny wspólnik jest zarazem jedynym członkiem zarządu.
Jak stanowi przepis art. 210 § 1 KSH W umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników.
W praktyce na gruncie brzmienia cyt. wyżej przepisu powstaje sporo wątpliwości tak ze strony samych członków zarządu, jak i ze strony wspólników. Główne wątpliwości jakie zaobserwowałam dotyczą rodzaju pełnomocnictwa oraz osoby pełnomocnika. Czy można udzielić pełnomocnictwa do zawierania wielu umów (które mają być zawarte w przyszłości) z członkiem zarządu czy należy ustanawiać takiego pełnomocnika do zawarcia konkretnej umowy? Czy pełnomocnikiem może być inny członek zarządu, albo prokurent?
Okazuje się, że zarówno doktryna, jak i orzecznictwo udzieliły już odpowiedzi na ww. pytania.
Należy zauważyć, że celem art. 210 § 1 k.s.h. jest uniemożliwienie dokonywania czynności prawnych z członkami zarządu według normalnych reguł obowiązujących przy czynnościach prawnych, czyli w takim wypadku umożliwienie zawierania umów przez członka zarządu z samym sobą lub z innym członkiem zarządu. Praktyka taka mogłaby doprowadzić do nadużyć ze strony członków zarządu oraz w dalszej kolejności do pokrzywdzenia samych wspólników.
Art. 210 § 1 KSH traktuje o wszelkich umowach, jakie mogą być zawierane przez spółkę z członkami zarządu. Chodzi tu zarówno o takie, które mogą wiązać się z pełnioną funkcją, jak i te, które nie są związane z wykonywaniem funkcji członka zarządu, ale są zawierane przez osobę fizyczną poza źródłem kompetencji. W pierwszym przypadku dotyczy to przede wszystkim umowy o pracę, umowy zlecenia czy umowy o zarządzanie spółką. Nie jest również wykluczone zawieranie umów, które wiązać się będą z pewnymi zobowiązaniami wspólnika, który jednocześnie pełni funkcję członka zarządu (np. umowa pożyczki, umowa darowizny itp.). Do wspomnianych umów, które nie mają związku z pełnieniem funkcji członka zarządu, może należeć zawarcie umowy sprzedaży lokalu należącego do członka zarządu lub najmu takiego lokalu. Wszystkie tego typu transakcje związane z zawieraniem umów mogą prowadzić do ewentualnych nadużyć, w szczególności poprzez naruszenie interesów spółki (na przykład najem lokalu od członka zarządu po zawyżonej cenie, nabycie lokalu od spółki po zaniżonej cenie).
Należy zauważyć, że przepis art. 210 k.s.h. jednoznacznie określa podmioty uprawnione do reprezentacji spółki w umowach zawieranych z członkami jej zarządu tj. rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. Dlatego też prokurent powołany przez zarząd nie może reprezentować spółki w umowach z jego członkami, choćby umowy te wiązały się z prowadzeniem przedsiębiorstwa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2015 r., I UK 211/14, LEX nr 1631899, w którym Sąd ten uznał, że prokurent nie może zawrzeć z członkiem zarządu spółki umowy o pracę).
Artykuł 210 k.s.h. nie precyzuje, czy pełnomocnictwo, o którym mowa w tym przepisie, musi mieć charakter szczególny, tj. być udzielone do zawarcia konkretnej umowy z konkretnym członkiem zarządu lub do reprezentowania spółki w konkretnym sporze z takim członkiem zarządu. Na tym tle powstają często wątpliwości jakiego pełnomocnictwa udzielić. Czy można udzielić pełnomocnictwa jednej osobie na określony czas do zawierania umów z konkretnym członkiem zarządu? Czy może jednak każdorazowo, gdy zawarcie takiej umowy jest konieczne, należy zwoływać nadzwyczajne zgromadzenie wspólników i udzielać pełnomocnictwa do zawarcia konkretnej Umowy? Z odpowiedzią na te pytania przyszedł Sąd Najwyższy, który w uchwale z dnia 30 stycznia 2019 r. (III CZP 71/18, LEX nr 2612713) przyjął, że przy zawieraniu umowy lub w sporze z członkiem zarządu spółkę może reprezentować – na podstawie uchwały zgromadzenia wspólników – pełnomocnik umocowany rodzajowo albo do określonej umowy lub określonego sporu (art. 210 § 1 KSH). Jak wskazał w uzasadnieniu swojej tezy Sąd Najwyższy „za dopuszczalnością pełnomocnictwa rodzajowego przemawia sposób funkcjonowania zgromadzenia wspólników i ono sprawia, ze względu na trudności i koszty częstego zwoływania zgromadzenia, iż gdyby chcieć powoływać pełnomocnika do każdej czynności, to oznaczałoby w swej istocie faktyczne pozbawienie możliwości czynienia tego przez ten organ; w praktyce byłoby to możliwe tylko w spółkach mających kilkoro wspólników. Uważa się ponadto, że nie ma przeszkód, aby powołując nie tylko jednego pełnomocnika zgromadzenie wspólników określiło umocowanie jednego z nich do reprezentacji w umowach z członkiem zarządu, a drugiego lub jeszcze kolejnych do prowadzenia sporów spółki z członkami jej zarządu. Pełnomocnik może też być ustanowiony do zawierania pewnego rodzaju umów ze względu na ich typ lub wartość, mając na uwadze jego kompetencje i zakres wiedzy”. Rozważając powyższe Sąd Najwyższy doszedł do wniosku, że „znacznie mocniejsze i bardziej przekonujące jest twierdzenie na gruncie art. 210 § 1 k.s.h. o prawnej możliwości ustanowienia przez zgromadzenie wspólników pełnomocnika, mającego szersze niż tylko jednostkowe lub jednorazowe umocowanie do zawierania umów przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z członkami zarządu oraz w sporach spółki z tymi osobami. Umocowanie to może mieć charakter rodzajowy, a więc dotyczyć określonego rodzaju umów i sporów spółki z członkiem jej zarządu, jak też ustanowienia pełnomocnika tylko do zawarcia określonej umowy i reprezentowania spółki w konkretnym sporze, a także ustanowienia odrębnego pełnomocnika (pełnomocników) do umów zawieranych z członkami zarządu lub tylko z niektórymi z nich i odrębnego do reprezentowania spółki w jej sporach z nimi”.
W przedmiocie osoby pełnomocnika i wątpliwości, które rodzą się na tle tego zagadnienia należy wskazać, że większość przedstawicieli doktryny nie widzi przeszkód, aby zgromadzenie wspólników udzieliło pełnomocnictwa innemu członkowi zarządu (temu, którego nie dotyczy czynność prawna). Przepis art. 210 KSH dotyczy bowiem pełnomocnictwa szczególnego rodzaju i tylko do określonych czynności, a udzielającym pełnomocnictwa nie jest zarząd a zgromadzenie wspólników, co wyklucza sytuację udzielania pełnomocnictwa „samemu sobie”.
Skoro art. 210 § 1 KSH nie określa, kto może być pełnomocnikiem spółki, oraz skoro jak zostało to wskazane wyżej, dopuszczalne jest na gruncie tego przepisu udzielenie przez zgromadzenie wspólników pełnomocnictwa członkowi zarządu spółki z o.o. do zawarcia umowy o pracę z innym członkiem zarządu, to za dopuszczalne uznać również należy udzielenie przez zgromadzenie wspólników pełnomocnictwa do zawarcia umowy o pracę z członkiem zarządu prokurentowi (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 1 lipca 2015 r., III AUa 1520/14, LEX nr 1781858).
Nie można natomiast co do zasady, udzielić takiego pełnomocnictwa członkowi zarządu, z którym miałoby dojść do zawarcia umowy (tak Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 20 marca 2018 r., III AUa 18/18, LEX nr 2481762).
Podsumowując wskazać należy, że:
- Dopuszczalne jest udzielenie przez zgromadzenie wspólników pełnomocnictwa rodzajowego do zawierania umów z członkiem zarządu, na czas określony lub nieokreślony;
- Zgromadzenie wspólników może również udzielać pełnomocnictwa każdorazowo przy zawieraniu konkretnej umowy z członkiem zarządu;
- Pełnomocnikiem do zawarcia umowy z członkiem zarządu może być zarówno inny członek zarządu jak i prokurent.
#umowa z członkiem zarządu sp. z o.o. #pełnomocnik #pełnomocnictwo od zgromadzenia wspólników #prokurent pełnomocnikiem w sp. z o.o.
