EUDR w praktyce: Jak ocenić obowiązki swojej firmy w 5 krokach
Spis treści
- Krok 1: Sprawdź, czy masz do czynienia z produktami objętymi EUDR
- Krok 2: Zidentyfikuj rolę swojej firmy – operator czy handlowiec?
- Krok 3: Przeanalizuj swój łańcuch dostaw
- Krok 4: Wdrożenie systemu należytej staranności (due diligence)
- Krok 5: Złożenie oświadczenia i przygotowanie się na kontrole
Rozporządzenie EUDR ma na celu ograniczenie udziału Unii Europejskiej w światowym wylesianiu i degradacji lasów. Przedsiębiorstwa, które produkują, importują lub sprzedają określone towary na rynku UE, mogą być objęte nowymi obowiązkami.
EUDR zacznie obowiązywać 30 grudnia 2025 roku dla dużych firm i 30 czerwca 2026 roku dla MŚP działających jako tzw. handlowcy.
W tym artykule dowiesz się, jak – krok po kroku – ocenić, czy rozporządzenie Cię dotyczy i jakie działania należy podjąć.
Na czym polega EUDR? – krótkie przypomnienie
EUDR zakazuje wprowadzania do obrotu w UE produktów pochodzących z terenów:
- które zostały wylesione po 31 grudnia 2020 r.
- lub których produkcja narusza lokalne przepisy kraju pochodzenia
Aby produkt mógł być legalnie wprowadzony do obrotu, musi być:
- „wolny od wylesiania”,
- zgodny z prawem kraju produkcji,
- objęty oświadczeniem należytej staranności.
Jak sprawdzić czy EUDR dotyczy Twojej firmy?
Krok 1: Sprawdź, czy masz do czynienia z produktami objętymi EUDR
Rozporządzenie obejmuje 7 surowców pierwotnych oraz wybrane produkty pochodne:
- Soja
- Wołowina (i inne produkty pochodzenia zwierzęcego uzyskane z bydła)
- Drewno
- Kakao
- Kawa
- Olej palmowy
- Guma naturalna (włączona do listy w późniejszym etapie)
Produkty pochodne objęte EUDR to m.in.:
- czekolada (z kakao),
- karmy dla zwierząt (z soi lub wołowiny),
- skóra (z bydła),
- papier, meble (z drewna),
- kosmetyki z olejem palmowym,
- produkty kauczukowe.
Pełna lista produktów i ich kodów CN znajduje się w załączniku I do Rozporządzenia.
Jeśli żaden z Twoich produktów nie zawiera tych surowców ani nie został z nich wytworzony, EUDR nie dotyczy Twojej działalności.
Krok 2: Zidentyfikuj rolę swojej firmy – operator czy handlowiec?
Kim jest tzw. operator?
Operator to podmiot, który po raz pierwszy wprowadza produkt na rynek UE lub eksportuje go z UE. Operatorami mogą być m.in.:
- importerzy,
- producenci (jeśli używają surowców objętych EUDR),
- eksporterzy wysyłający produkty poza UE.
Operatorzy mają najszersze obowiązki związane z EUDR, mają oni obowiązek dochowania należytej staranność w pełnym zakresie, składania oświadczeń oraz prowadzenia szczegółowej dokumentacji potwierdzającej pochodzenie produktów i przeprowadzoną ocenę ryzyka.
Kim jest tzw. handlowiec?
Handlowiec to podmiot, który kupuje i sprzedaje produkty już znajdujące się na rynku UE. Obowiązki handlowców zależą od wielkości podmiotu, który zostanie zdefiniowany jako tzw. handlowiec.
Jeśli jesteś dużą firmą: masz podobne obowiązki informacyjne jak operator.
Jeśli jesteś MŚP: obowiązki są ograniczone do przechowywania i przekazywania informacji o dostawcy i nabywcy.
Handlowcami mogą być np.
- Dystrybutorzy i hurtownie. Firma hurtowa, która kupuje czekoladę od producenta w UE (który sprowadził kakao z Ghany) i sprzedaje ją dalej sklepom detalicznym.
- Sklepy detaliczne i sieci handlowe. Supermarket, który sprzedaje kawę, olej palmowy lub meble drewniane wyprodukowane w UE lub zaimportowane przez innego podmiot.
- Producenci przetwarzający produkt już obecny na rynku. Piekarnia przemysłowa, która kupuje olej palmowy od dystrybutora w UE i używa go do wypieków – nie wprowadza surowca po raz pierwszy.
Krok 3: Przeanalizuj swój łańcuch dostaw
Jeżeli jesteś, którymś z wyżej wymienionych podmiotów, pamiętaj, że Twoim obowiązkiem jest m.in. analiza łańcucha dostaw. To najważniejszy krok – musisz zidentyfikować pełną trasę produktu „od pola do półki”.
EUDR wymaga, by np. operatorzy posiadali m.in. dane dotyczące:
- Geolokalizacji (współrzędne GPS) działki, na której uprawiano surowiec.
- Daty produkcji (musi być po 31.12.2020 i bez wylesiania).
- Informacji o zgodności z przepisami lokalnymi: prawo użytkowania gruntów, prawa pracy, podatki, ochrona środowiska, prawa ludności rdzennej itd.
- Danych kontaktowych dostawców i odbiorców.
Bez tych danych podmiot zobowiązany do stosowania EUDR nie może złożyć oświadczenia o zgodności produktu, a zatem produkt nie może zostać legalnie wprowadzony na rynek.
Krok 4: Wdrożenie systemu należytej staranności (due diligence)
Zgodnie z treścią Rozporządzenia EUDR, system due diligence składa się z trzech filarów:
- Gromadzenie informacji – jak wyżej: lokalizacja, źródło, dane prawne.
- Ocena ryzyka – czy istnieje prawdopodobieństwo, że produkt pochodzi z obszaru objętego wylesianiem? Czy występują niezgodności z prawem?
- Ograniczenie ryzyka – jeśli ryzyko nie jest „nieistotne”, podmiot musi je zredukować: np. przez audyty, dodatkowe dokumenty, zmianę dostawcy.
Tylko po spełnieniu tych trzech etapów można złożyć oświadczenie i legalnie wprowadzić produkt do obrotu.
Krok 5: Złożenie oświadczenia i przygotowanie się na kontrole
Podmioty zobowiązane, w szczególności operatorzy muszą zarejestrować każde wprowadzenie produktu poprzez nowy system informatyczny UE (IMS).
Oświadczenie zawiera:
- numer partii,
- dane produktu,
- informacje geolokalizacyjne,
- opis przeprowadzonej oceny ryzyka i jej wynik.
Dodatkowo firmy muszą też:
- przechowywać dokumentację przez minimum 5 lat,
- współpracować z organami nadzorczymi (np. Inspekcja Handlowa w Polsce),
- być gotowe na kontrole dokumentacji, a także kontrole fizyczne.
Kary za nieprzestrzeganie EUDR
Rozporządzenie przewiduje surowe sankcje, m.in.: konfiskata produktów, grzywny do 4% rocznego obrotu, tymczasowe zakazy prowadzenia działalności handlowej.
EUDR to największa zmiana w unijnych regulacjach dotyczących handlu produktami rolnymi od lat. Nawet firmy, które pośrednio korzystają z objętych surowców, powinny zidentyfikować swoje ryzyko i obowiązki.
Warto rozpocząć analizę już dziś – zanim pojawią się kontrole i obowiązek składania oświadczeń.
