Kontrahent w JPK-CIT/PIT
Większość podatników CIT i PIT od 1 stycznia 2026 r. będzie obowiązana prowadzić księgi rachunkowe przy użyciu programów komputerowych oraz przesyłać właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego te księgi po zakończeniu roku podatkowego, w terminie do dnia upływu terminu złożenia zeznania podatkowego, za pomocą środków komunikacji elektronicznej, w postaci elektronicznej odpowiadającej strukturze logicznej określonej przez Ministra Finansów. Obowiązek przesyłania JPK dla celów podatku dochodowego nie dotyczy wyłącznie spółek, dotyczy także osób fizycznych prowadzących książkę przychodów i rozchodów, a nawet ewidencję sprzedaży dla potrzeb ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.
Przesyłanie ksiąg rachunkowych w ustrukturyzowanej formie to nie wszystko. Równie ważne są dodatkowe dane, o które należy księgi uzupełnić. W tym, szczególnie istotny jest obowiązek podania danych kontrahenta, który wynika z § 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 16 sierpnia 2024 r. w sprawie dodatkowych danych, o które należy uzupełnić prowadzone księgi rachunkowe podlegające przekazaniu na podstawie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. poz. 1314).
W zakresie danych identyfikujących kontrahenta w ramach JPK należy podać:
- kod kontrahenta identyfikujący jednoznacznie podmiot w systemie finansowo-księgowym jednostki,
- kod kraju nadania identyfikatora podatkowego,
- numer identyfikacji podatkowej kontrahenta, w tym te zagraniczne.
Wątpliwości może budzić, kim właściwie jest kontrahent. W przypadku spółek sprawa jest dość prosta. W przypadku jednak osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczych, za kontrahenta w rozumieniu rozporządzenia należy uznać wyłącznie taką osobę fizyczną, która została wcześniej zidentyfikowana jako kontrahent w księgach rachunkowych, zgodnie ze stosownymi przepisami o rachunkowości. Oznacza to, że rozporządzenie nie nakłada na podatników nowych obowiązków ewidencyjnych, jak również nie wymaga identyfikacji każdej strony transakcji np. w przypadku konsumenta.
Problemem w praktyce może być odpowiednia identyfikacja w jakiej roli występuje dany kontrahent, co w przypadku gdy nie dysponujemy zagranicznym numerem identyfikacji podatkowej, co w przypadku księgowań zbiorczych lub jednoczesnego występowania wielu kontrahentów. Problematyczne jest także podejście do księgowań, które nie mają charakteru transakcyjnego, dotyczących kupna czy sprzedaży. Biorąc pod uwagę przedstawione wyzwania podatnicy powinni posiadać stosowne procedury jednolitego postępowania w określonych sytuacjach.
Warto zwrócić uwagę, że obowiązek podawania danych kontrahenta nie dotyczy każdej sytuacji, niektórzy przedsiębiorcy regulowani są z tego obowiązku wyłączeni – zob. więcej JPK-CIT – nowe obowiązki raportowe utrapieniem dla sektora finansowego i przedsiębiorców telekomunikacyjnych.
Jakie są możliwe konsekwencje ujawnienia danych kontrahenta w powiązaniu z księgami rachunkowymi? To w szczególności możliwość identyfikacji stron każdej transakcji oraz kontrolowania krzyżowego przedsiębiorców. Dotychczas nie było możliwe, bez czynności sprawdzających, czy kontroli, powiązania określonych transakcji i kontrahentów. Od 2026 r. będzie to możliwe. Szczególną czujność powinni powziąć ci podatnicy, którzy dokonują transakcji z kontrahentami o złym standingu finansowym, w tym posiadającymi zaległości podatkowe. Na radarze są także wszelkie transakcje z kontrahentami, będącymi podmiotami powiązanymi. Administracja skarbowa będzie miała od 2026 r. dużo szerszą wiedzę i możliwości śledzenia transakcji i zdarzeń gospodarczych w grupie podmiotów powiązanych, co może się przekładać na celowane i wzmożone kontrole w tym zakresie. Warto pamiętać, że obowiązek stosowania cen transferowych dotyczy wszystkich transakcji kontrolowanych, a nie tylko tych, które przekraczają progi dokumentacyjne. Nawet jeśli podatnik nie był zobowiązany do raportowania TPR i sporządzania dokumentacji cen transferowych, poprzez śledzenie informacji o kontrahentach, administracja skarbowa będzie mogła identyfikować także transakcje z podmiotami powiązanymi o niskiej wartości.
Nie mniej istotna jest też wartość analityczna w zakresie transakcji z nierezydentami. Od 2026 r. obowiązki w zakresie podatku u źródła będą łatwiejsze do zweryfikowania przez administrację skarbową, nawet jeśli podatnik nie zidentyfikował u siebie występowania obowiązków płatnika tego podatku i nie złożył stosownych informacji o podatku u źródła (IFT). Informacje w zakresie kontrahentów zagranicznych to także nowa paleta możliwości w zakresie identyfikacji spełniania wymogów w zakresie różnych regulacji szczególnych, w tym dotyczących kontrolowanych jednostek zagranicznych, czy przerzuconych dochodów.
Nowe obowiązki w zakresie raportowania JPK-CIT i JPK-PIT to nie tylko kolejny obowiązek sprawozdawczy. Jest to rewolucja w zakresie dostępu do wiedzy o podatniku. Każdy podatnik powinien więc zrobić stosowny rachunek sumienia w zakresie poprawności rozliczeń podatkowych. Biorąc pod uwagę przekazywanie danych o kontrahentach, konieczne jest zwrócenie szczególnej uwagi na ceny transferowe i opodatkowanie u źródła. Propozycję rachunku sumienia znajdziesz tutaj: Zrób sobie rachunek sumienia, zanim przygotujesz JPK w podatku dochodowym.
