Służebność przesyłu a opodatkowanie gruntu
Ustanowienie służebności przesyłu wiąże się z problemem w postaci ustalenia podatnika i obowiązków podatkowych na gruncie podatku od nieruchomości/podatku rolnego/podatku leśnego.
1. Kto jest podatnikiem?
Wskazanie kto powinien uiścić podatek od gruntu obciążonego służebnością przesyłu, odbywa się najczęściej w dwóch stanach faktycznych: (1) gdy przedsiębiorca przesyłowy zawarł przedmiotową umowę z Lasami Państwowymi lub (2) w przypadku zawarcia jej z każdym innym właścicielem gruntu.
Właściwie w obu wariantach przedsiębiorca przesyłowy nie wystąpi jako podatnik. Wynika to z samej konstrukcji służebności przesyłu, która nie wiąże się z przeniesieniem posiadania gruntu na rzecz przedsiębiorcy przesyłowego. Uprawnia ona wyłącznie do korzystania w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem urządzeń przesyłowych (art. 3051 Kodeksu cywilnego). Charakter podatków majątkowy wyraża się natomiast w tym, że obciąża przynajmniej posiadacza. Korzystanie jest zakresowo węższe.
Powyższy wniosek w kontekście Lasów Państwowych potwierdza także uchwała 7 sędziów NSA z dnia 9 grudnia 2019 r., o sygn. II FPS 3/19.
2. … jakiego podatku?
Zgodnie z zasadą ogólną, wyznacznikiem opodatkowania gruntu jest jego kwalifikacja w ewidencji gruntów i budynków (użytek rolny jest opodatkowany podatkiem rolnym, las – podatkiem leśnym, każdy inny grunt – podatkiem od nieruchomości). Jest to jednak zasada ogólna, która ulega modyfikacji w wyniku zajęcia gruntu na prowadzenie działalności gospodarczej.
W przypadku gruntu obciążonego służebnością przesyłu, każdy ze wskazanych podatków przewiduje preferencję (wyjątek od wyjątku).
Zgodnie z podatkiem rolnym czy leśnym (obie regulacje są w istocie tożsame), za grunty zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza nie uważa się gruntów sklasyfikowanych w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne, przez które przebiegają urządzenia przesyłowe wchodzące w skład przedsiębiorstwa przedsiębiorcy prowadzącego działalność telekomunikacyjną, działalność w zakresie przesyłania lub dystrybucji płynów, pary, gazów lub energii elektrycznej lub zajmującego się transportem wydobytego gazu ziemnego lub ropy naftowej – chyba że grunty te są jednocześnie zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza oraz innej niż opisana działalność przesyłowa (art. 1 ust. 3 ustawy o podatku rolnym).
Upraszczając powyższe – jeśli dysponujemy gruntem, na którym nie dzieje się nic poza korzystaniem z niego przez przedsiębiorcę przesyłowego, to grunt nie jest zajęty na prowadzenie działalności gospodarczej. Skoro nie jest zajęty – nie zmieniamy ustawy na ustawę o podatkach i opłatach lokalnych (regulującej podatek od nieruchomości) i pozostajemy w podatku rolnym.
Analogicznie ma się rzecz w przypadku podatku leśnego (art. 1 ust. 4 ustawy o podatku leśnym).
Co jeśli grunt nie jest użytkiem rolnym lub lasem, czyli od początku kwalifikuje się do opodatkowania podatkiem od nieruchomości?
Komentowany stan faktyczny, niemniej rozgrywający się w przestrzeni podatku od nieruchomości, pozwala podatnikowi na skorzystanie z obniżonej stawki podatku. Wynika to z faktu, że gruntów (wolnych od innych aktywności), przez które przebiega infrastruktura przesyłowa, nie uznaje się za związane z działalnością gospodarczą (art. 1a ust. 2a pkt 4 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych). Skoro nie są ,,związane”, to należy opodatkować je według stawki dla gruntów pozostałych (art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. c UPOL).
3. Cel regulacji
Celem regulacji jest ochrona podatnika, który musiałby płacić wyższą daninę tylko dlatego, że ustanowił służebność przesyłu na rzecz przedsiębiorcy przesyłowego (który korzysta z nieruchomości w ramach swojej działalności gospodarczej). Aczkolwiek należy zauważyć, że sytuacja tego typu występowała do 2019 r., bo omawiane przepisy obowiązują dopiero od 1 stycznia 2019 r., a ich wprowadzeniu nie towarzyszyły przepisy przejściowe.
Cel ujawnia też dodatkowe zastrzeżenie, że preferencji nie stosuje się do gruntów będących w posiadaniu samoistnym, użytkowaniu wieczystym lub będących własnością przedsiębiorcy przesyłowego. Ten, co do zasady, opodatkowuje grunty najwyższą stawką podatku od nieruchomości.
