Zabezpieczenie organu podatkowego nie może obejmować sankcji VAT (uchwała NSA z dnia 29 maja 2023 r. I FPS 1/23)

Czego dotyczyła sprawa?

Sprawa dotyczyła spółki, wobec której w następstwie kontroli celno-skarbowej, wydano decyzję o zabezpieczeniu zobowiązań podatkowych w zakresie VAT. Obejmowała ona nie tylko kwotę zaległości, ale również tzw. dodatkowe (sankcyjne) zobowiązanie w VAT. W świetle art. 112c ustawy o VAT może ono zostać wymierzone podatnikowi, np. w sytuacji zawyżenia przez niego kwoty zwrotu VAT w wyniku posługiwania się tzw. „pustymi fakturami”.

Organy podatkowe argumentowały, że w sprawie zachodzi podejrzenie udziału spółki w „karuzeli VAT”, a ponadto uzasadniona obawa nieuiszczenia zarówno ustalonej kwoty zaległości podatkowej, ale również dodatkowego zobowiązania, o którym mowa w art. 112c ustawy o VAT.

WSA w Warszawie nie zgodził się z fiskusem

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie (sygn. III SA/Wa 1673/21) uznał, że o ile ustanowienie zabezpieczenia zobowiązania podatkowego jest dopuszczalne w przypadku „zwykłej” zaległości, to zabezpieczenie zapłaty sankcji VAT wymaga już wykazania świadomego udziału podatnika w oszustwie podatkowym.

Wobec rozbieżności w orzecznictwie NSA zawiesił postępowanie

Zważywszy, że omawiane zagadnienie było oceniane rozbieżnie przez różne składy orzekające na przestrzeni lat, Naczelny Sąd Administracyjny zdecydował się zawiesić postępowanie i zwrócić z pytaniem do poszerzonego składu sędziowskiego.

Niektóre składy uznawały bowiem, że dla ustanowienia zabezpieczenia w zakresie sankcji VAT organ podatkowy nie musi brać pod uwagę takich okoliczności, jak świadomość udziału podatnika w oszukańczym procederze czy zachowanie przez niego dobrej wiary w relacjach z kontrahentami w łańcuchu transakcji. Inne stwierdzały natomiast, że w celu zabezpieczenia koniecznym jest uprawdopodobnienie, że podatnik był świadomym uczestnikiem oszustwa podatkowego, ponieważ w  świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej dodatkowe zobowiązanie w zakresie VAT musi być środkiem proporcjonalnym do przewinienia podatnika.

Uchwała korzystna dla podatników

W uchwale z dnia 29 maja 2023 r. NSA rozstrzygnął, że zabezpieczenie zapłaty sankcyjnego zobowiązania w VAT w ogóle nie jest dopuszczalne w trybie art. 33 Ordynacji podatkowej. W ocenie Sądu nie stanowi ono bowiem zaległości podatkowej, do której mogłaby odnosić się decyzja zabezpieczająca.

NSA podkreślił, że dodatkowe zobowiązanie w zakresie VAT jest sankcją administracyjną, a przesłanki, które przemawiałyby za jej wymierzeniem mogą być analizowane jedynie w toku postępowania wymiarowego. Oznacza to w konsekwencji, że sankcja ta nie podlega zabezpieczeniu w formie decyzji, o której mowa w art. 33 Ordynacji.

Należy mieć nadzieję, że korzystna dla podatników uchwała ukróci zapędy fiskusa, który chętnie korzysta, oczywiście w możliwie szerokim zakresie, z decyzji zabezpieczających. Rozstrzygnięcie NSA to kolejny mocny argument pozwalający podważyć bezprawne działania organów podatkowych, które w wielu wypadkach utrudniają, bądź wręcz uniemożliwiają prowadzenie działalności gospodarczej, jeszcze przed wydaniem jakiejkolwiek merytorycznej decyzji.