Zaświadczenie o niezaleganiu w podatkach – uwaga na nieostateczne decyzje

Każdy podatnik, może zwrócić się do Urzędu skarbowego o wystawienie zaświadczenia o niezaleganiu w podatkach. Dokument ten, może okazać się niezbędny, szczególnie w sytuacji gdy planujemy uzyskanie kredytu, rozważamy zakup jakiegoś przedmiotu na raty lub planujemy udział w przetargu.

1. Regulacje dot. wydawania zaświadczeń
2. Nieostateczne decyzje, a odmowa wydania zaświadczenia – jednolite stanowisko sądów
3. Możliwe rozwiązania

Regulacje dot. wydawania zaświadczeń

Wydawanie zaświadczeń zostało uregulowane w Dziale VIIA Ordynacji podatkowej, a precyzyjniej w zakresie przepisów od art. 306e do 306i, które to dotyczą poszczególnych rodzajów zaświadczeń. Pierwszym z nich, stanowiącym również podstawę niniejszych rozważań, jest unormowane w art. 306e Ordynacji podatkowej, zaświadczenie o niezaleganiu w podatkach lub stwierdzające stan zaległości podatkowych.

Zaświadczenie o niezaleganiu w podatkach lub stwierdzające stan zaległości wydaje się na podstawie dokumentacji danego organu podatkowego oraz informacji otrzymanych od innych organów podatkowych.

Zgodnie z §2 ww. artykułu, przed wydaniem zaświadczeń, o których mowa w § 1, ustala się, czy w stosunku do wnioskodawcy nie jest prowadzone postępowanie mające na celu ustalenie lub określenie wysokości jego zobowiązań podatkowych. Jeżeli takie postępowanie jest prowadzone i zgromadzony materiał dowodowy pozwala na jego zakończenie, powinna być niezwłocznie wydana decyzja ustalająca lub określająca wysokość zobowiązań podatkowych, w celu wykazania ich w zaświadczeniu.

W świetle natomiast §3, nie można odmówić wydania zaświadczenia, jeżeli nie jest możliwe doręczenie decyzji kończącej postępowanie podatkowe, o którym mowa w § 2, przed upływem terminu określonego w art. 306a §. Wydając zaświadczenie, organ podaje informację o prowadzonym postępowaniu lub jego zakończeniu.

Na żądanie wnioskodawcy w zaświadczeniu podaje się także informacje, czy w stosunku do wnioskodawcy prowadzone jest: postępowanie mające na celu ujawnienie jego zaległości podatkowych i określenie ich wysokości, postępowanie egzekucyjne w administracji, również w zakresie innych niż podatkowe zobowiązań wnioskodawcy; Dotyczące: okresów, z których pochodzą zaległości, i ich tytułów, podatków, których termin płatności został odroczony lub których płatność została rozłożona na raty.

Jeżeli zapłata zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę została odroczona lub rozłożona na raty, uznaje się, że podatnik, płatnik lub inkasent, do dnia upływu terminów, o których mowa w art. 49 § 1, nie posiada zaległości podatkowych.

Warto dodać, że odmowa wydania zaświadczenia lub zaświadczenia o treści żądanej przez osobę ubiegającą się o nie następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie (art. 306c Ordynacji podatkowej).

Analiza powyższych przepisów wskazuje, że Urząd Skarbowy, ma obowiązek przed wystawieniem zaświadczenia sprawdzić, czy w stosunku do Wnioskodawcy nie toczy się postępowanie mające na celu ustalenie lub określenie wysokości jego zobowiązań podatkowych. Chodzi o postępowanie pierwszoinstancyjne. Jeżeli jest ono prowadzone, a zgromadzony materiał dowodowy pozwala na zamknięcie sprawy, powinna być niezwłocznie wydana decyzja ustalająca lub określająca wysokość zobowiązań podatkowych, w celu wykazania ich w zaświadczeniu.

W przypadku gdy, doręczenie podatnikowi decyzji kończącej postępowanie podatkowe jest niemożliwe przed upływem terminu do wydania zaświadczenia, wystawia się zaświadczenie zawierające informację o prowadzonym postępowaniu lub jego zakończeniu. (art. 306e § 2 i § 3 Ordynacji podatkowej.)

Co również istotne, Urząd Skarbowy wydaje zaświadczenie o niezaleganiu w podatkach, gdy na podstawie własnej dokumentacji oraz informacji otrzymanych od innych organów podatkowych stwierdzi, że podatnik nie ma zaległości podatkowych (z zastrzeżeniem przypadków wskazanych w art. 306e § 5 i § 6 Ordynacji podatkowej).

Nieostateczne decyzje, a odmowa wydania zaświadczenia – jednolite stanowisko sądów

W kontekście omawianego zagadnienia, warto zwrócić uwagę, że Organ, nie może wydać zaświadczenia o niezaleganiu w podatkach, będąc w posiadaniu doręczonych podatnikowi, nawet nieostatecznych decyzji, z których wynikają zaległości podatkowe i to także wówczas, gdy decyzje te zostały zaskarżone odwołaniem strony i nie nadano im rygoru natychmiastowej wykonalności.

Najnowsze stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 stycznia 2023 r. sygn. akt: III FSK 1475/21: „(…) Sporne zagadnienie było już wielokrotnie przedmiotem rozważań Naczelnego Sądu Administracyjnego, w tym m.in. w wyrokach: z 9 maja 2012 r., II FSK 2163/10; z 15 maja 2012 r., I GSK 700/11; z 19 września 2014 r., II FSK 2248/12; z 7 lipca 2015 r., II FSK 1547/13; z 12 lipca 2017 r., II FSK 1681/15; z 6 października 2017 r., II FSK 2405/15; z 6 grudnia 2017 r., I FSK 184/16; z 7 grudnia 2017 r., I FSK 1600/17; z 26 kwietnia 2018 r., II FSK 2358/17; z 15 maja 2018 r., I FSK 1404/16; z 11 czerwca 2019 r., II FSK 2131/17; z 9 marca 2021 r., III FSK 2509/21.

Z orzeczeń tych wynika, że organ podatkowy nie może wydać zaświadczenia o niezaleganiu, będąc w posiadaniu doręczonych podatnikowi, nawet nieostatecznych decyzji, z których wynikają zaległości podatkowe i to także wówczas, gdy decyzje te zostały zaskarżone odwołaniem strony lub nie nadano im rygoru natychmiastowej wykonalności.

Stanowisko to można zatem uznać za ugruntowane w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego. Podziela je również Sąd orzekający w niniejszej sprawie, dlatego w dalszej części uzasadnienia posłuży się argumentacją zawartą w przywołanych judykatach.”

Możliwe rozwiązania

Podatnicy, wobec których zostały wydane nieostateczne decyzje określające wysokość zobowiązania podatkowego, nawet po ich uprzednim zaskarżeniu, mogą mieć nie lada problem w przypadku konieczności otrzymania takiego zaświadczenia, gdy jest ono od nich wymagane w różnych sytuacjach życiowych.

W takich okolicznościach, jednym z możliwych sposobów otrzymania takiego zaświadczenia jest – uregulowania należności wynikającej z takiej nieostatecznej decyzji. Takie zdarzenie, nawet w przypadku uprzednio wniesionego środka odwoławczego, będzie skutkowało tym, że nie będzie istniała zaległość podatkowa, a Organ powinien na ponowny wniosek podatnika – wydać takie zaświadczenie.

Zaświadczenie potwierdza stan faktyczny lub prawny istniejący w dniu jego wydania. Nie rozstrzyga o prawach i obowiązkach podatnika oraz nie tworzy nowej sytuacji prawnej. Odzwierciedla wiedzę organu podatkowego wynikającą z posiadanych przez niego danych.

Kolejnego z dostępnych rozwiązań, należy doszukiwać się w przywołanym wyżej art. 306e § 5 Ordynacji podatkowej, z którego wynika, że jeżeli zapłata zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę została odroczona lub rozłożona na raty, uznaje się, że podatnik, płatnik lub inkasent, do dnia upływu terminów, o których mowa w art. 49 § 1, nie posiada zaległości podatkowych.

Analiza powyższego wskazuje, że możliwym sposobem na otrzymanie takiego zaświadczenia, jest uzyskanie decyzji ratalnej w zakresie decyzji z której wynika zaległość podatkowa. Warto jednak zauważyć, że decyzja taka jest uznaniowa.

Zgodnie z art. 67a Ordynacji podatkowej organ podatkowy, na wniosek podatnika, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, może:

1) odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty,

2) odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę,

3) umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.