NSA: spółka odpowie za puste faktury wystawione przez jej pracownika
W wyroku o sygnaturze I FSK 1212/18 Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że spółka odpowie za puste faktury zawierające jej dane wystawiane przez swoich pracowników, gdy nie zachowała należytej staranności w ich nadzorze.
Stan faktyczny
W stanie faktycznym będącym przedmiotem sprawy, w latach 2001-2014 spółka, będąca podatnikiem VAT, prowadziła między innymi działalność w zakresie sprzedaży detalicznej paliw na stacji paliw zarządzanej od listopada 2005 r. przez P.K., będącą pracownicą tej spółki. W wyniku kontroli podatkowej stwierdzono, że w okresie od stycznia 2010 r. do kwietnia 2014 r. wspomniana spółka wystawiła 1679 faktur wykazujących kwotę VAT nieodzwierciedlającą rzeczywistej sprzedaży towarów, w łącznej wartości 1 497 847 złotych polskich VAT (około 319 254 EUR), na rzecz podmiotów, które odliczyły VAT wskazany na tych fakturach. Wspomniane faktury nie zostały zarejestrowane w księgach rachunkowych spółki, a związany z nimi VAT nie został wpłacony do budżetu państwa ani ujęty w deklaracjach podatkowych tej spółki. Sporne faktury były fikcyjnie związane ze sprzedażą rzeczywiście dokonaną przez stację paliw zarządzaną przez P.K. i ewidencjonowaną przez kasy rejestrujące spółki. W rzeczywistości bowiem faktury te były opatrzone autentycznymi paragonami fiskalnymi, odpowiadającymi transakcjom rzeczywiście zrealizowanym z podmiotami innymi niż wskazane na tych fakturach, które były wystawiane i sprzedawane przez P.K. bez zgody i bez wiedzy zarządu tej spółki w celu uzyskania w sposób noszący znamiona oszustwa zwrotu VAT przez podmioty, które były adresatami tychże faktur. Owe paragony były gromadzone przez pracowników stacji paliw, którzy przekazywali je P.K. w zamian za korzyść finansową. Sporne faktury były rejestrowane na komputerze stacji paliw w innym formacie niż prawidłowe faktury wystawiane przez spółkę P i nie można było uzyskać do nich dostępu bez odblokowania komputera. P.K. wykorzystywała dane spółki, wskazując ją jako wystawcę spornych faktur i wskazując na tych fakturach numer identyfikacji podatkowej (NIP) tej spółki. W dniu 24 maja 2014 r. z P.K. rozwiązano umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
Polskie organy podatkowe uznały, że spółka powinna zapłacić VAT z tytułu pustych faktur wystawionych przez jej pracowników, gdyż nie zachowała należytej staranności w ich nadzorze. Takie podejście zaprezentował także WSA w Lublinie.
Sprawa trafiła do TSUE, który w wyroku z dnia 30 stycznia 2024 r. C-442/22 stwierdził, że w sytuacji gdy pracownik podatnika VAT wystawił fałszywą fakturę wykazującą VAT, posługując się tożsamością pracodawcy jako podatnika bez jego wiedzy i zgody, pracownika tego należy uznać za osobę wykazującą VAT w rozumieniu tego art. 203, chyba że podatnik ten nie dochował należytej staranności, rozsądnie wymaganej w celu kontrolowania działań wspomnianego pracownika.
TSUE w swoim wyroku zwrócił uwagę na fakt, że pracownica spółki była uprawniona do wystawiania faktur poza jej systemem księgowym. Może to przemawiać za uznaniem, że pracodawca nie dochował należytej staranności w celu kontrolowania działań swojego pracownika i uniknięcia w ten sposób możliwości wykorzystania przez tego pracownika jego danych identyfikacyjnych do celów VAT do wystawiania fałszywych faktur w celu popełnienia oszustwa
Orzeczenie NSA
NSA w swoim wyroku stwierdził, że w stanie faktycznym będącym przedmiotem sprawy za puste faktury wystawione przez pracowników odpowie spółka, gdyż nie dochowała ona należytej staranności w nadzorze nad pracownikami.
NSA zwrócił uwagę, że o braku należytej staranności podatnika może świadczyć m.in. brak jakiejkolwiek kontroli nad komputerami służbowymi pracowników.
W mojej ocenie przedmiotowy wyrok NSA powinien skłonić przedsiębiorstwa do wprowadzenia procedur należytej staranności mających na celu określenie jasnych reguł nadzoru nad pracownikami. Taki dokument może być pomocny w wykazaniu braku winy i złej wiary pracodawcy w sytuacji wystawienia pustych faktur zawierających jego dane przez pracownika. W przypadku braku takiej procedury i braku nadzoru nad pracownikiem, pracodawca musi liczyć się z poniesieniem odpowiedzialności finansowej za jego działania.
